Kütüphane teknolojileri alanında dünyanın en kapsamlı yıllık değerlendirmelerinden biri olan Library Systems Report 2025, Marshall Breeding tarafından yayınlandı. 2025 Kütüphane Sistemleri Raporu, kütüphane teknolojisi sektöründeki en son trendleri ve gelişmeleri inceleyen yıllık bir yayındır*. Rapor, kütüphane teknolojileri sektörünün, 2024 yılında önemli gelişmeler kaydettiğine vurgu yapmaktadır.

Bu önemli raporu inceleyerek Türkçe izlenimlerimi yazılı olarak paylaştım ve ayrıca bu izlenimlerimi anlatan bir podcast bölümü de hazırladım. Podcast’te; 2024 yılı boyunca kütüphane sistemleri kapsamında öne çıkan teknolojik gelişmeleri, ILS ve LSP sistemlerine yapılan yatırımları ve sektörün birleşme-satın alma dinamikleri anlatılıyor.

Ancak şunu vurgulamak isterim: Benim paylaştıklarım raporun kısa bir özeti niteliğinde.

Daha detaylı bilgiye ulaşmak isteyenlerin asıl raporu incelemesini mutlaka öneririm. İlgi duyan herkesi podcast’i dinlemeye ve izlenimlerimi okumaya davet ediyorum.

Bu rapor, sektördeki stratejik teknoloji ürünlerine yapılan yatırımları belgelemekte ve kaynak yönetimi (entegre kütüphane sistemleri – ILS ve kütüphane hizmet platformları – LSP) ve keşif ürünleri sunan hem kar amacı güden hem de kar amacı gütmeyen kuruluşları incelemektedir. Rapor, sektördeki istikrarın arttığını ve ürünlerin zengin işlevsellik sunduğunubelirtiyor. Ancak, yıllardır süregelen birleşme ve satın almaların rekabet ortamını daralttığını ve kütüphaneler için ürün seçeneklerini azalttığını da vurguluyor.

Sektördeki Ana Dinamikler ve Beklentiler

• Konsolidasyon ve Azalan Seçenekler: Sektörde hala niş çözümler bulunsa da, genel olarak her tür ve büyüklükteki kütüphane için sunulan ürün çeşitliliğinde bir azalma söz konusu. Bu durum, büyük oyuncuların pazarı domine etmesi ve ürünlerini farklı kütüphane tiplerinin (halk, akademik, okul, özel) özel ihtiyaçlarına göre şekillendirmesinden kaynaklanıyor.
• Eski Sistemlerden Göç (Migration): Birçok kütüphanenin hala değiştirilmesi gereken eski (legacy) sistemleri kullanmaya devam etmesi nedeniyle, önümüzdeki dönemde sistem geçişlerinde bir artış bekleniyor. Eski işlevsellik ve artan siber saldırı tehditleri karşısında güvenlik endişeleri, bu geçişleri tetikleyen ana faktörler arasında.
• Mülkiyet Yapısındaki Değişim: Sektörde özel sermaye (private equity) katılımı azalıyor ve daha fazla şirket Clarivate, EBSCO ve Constellation gibi kalıcı finansal yönetime geçiş yapıyor. OCLC ve Equinox gibi kar amacı gütmeyen kuruluşlar ise doğaları gereği satılamazlar. Bu mülkiyet yapısı değişikliği, uzun vadeli stratejilere odaklanmayı kolaylaştırabilir.
• Beklenen Birleşme ve Satın Almalar: Önümüzdeki yıl içinde birkaç birleşme ve satın alma daha bekleniyor. Orta ve büyük ölçekli şirketlerin, yapay zeka (AI) veya analitik gibi alanlarda ürünlerini zenginleştirmek için kütüphane dışındaki girişimlere ilgi göstermesi olası.

Sektörün Büyük Oyuncuları ve Ürün Gelişmeleri

Rapor, sektörün önde gelen firmalarının faaliyetlerine detaylıca değiniyor:

• Clarivate: Ex Libris (akademik ve milli kütüphanelere yönelik, Alma LSP) ve Innovative (halk kütüphanelerine yönelik, Sierra ve Polaris ILS) gibi büyük markaları bünyesinde barındıran halka açık bir şirket. Alma LSP, British Library ve İspanya Milli Kütüphanesi gibi büyük kuruluşlar tarafından tercih edilmeye devam ediyor. Innovative ise Polaris ILS ve Vega ürün paketiyle halk kütüphaneleri pazarında ilerleme kaydediyor. Clarivate, dijital koleksiyonlar için yapay zeka destekli metadata yönetimi ürünü Alma Specto ve keşif için yapay zeka modeli kullanan Primo Research Assistant gibi yeni yapay zeka entegrasyonları planlıyor.
• EBSCO Information Services: Açık kaynak, açık altyapı ve birlikte çalışabilirliğe odaklanan büyük bir özel şirket. EBSCO, açık kaynaklı FOLIO LSP’ye yaptığı yatırımla Clarivate’in Alma’sına önemli bir rakip haline geldi. EBSCO FOLIO’yu Columbia University gibi önemli kurumlar uyguladı. EBSCO ayrıca, ödünçler arası ödünç verme için OpenRS’yi destekliyor. Yapay zeka konusunda daha temkinli bir yaklaşım benimseyen EBSCO, EBSCO Discovery Service için yapay zeka destekli beta programları (Doğal Dil Arama, AI Insights) başlattı.
• OCLC: Dublin, Ohio merkezli, üyelik tabanlı büyük bir kar amacı gütmeyen kuruluş. OCLC, WorldShare Management Services (WMS) LSP ile çoğunlukla akademik kütüphanelere hizmet veriyor ve kurulum sayısını artırıyor. Halk kütüphanelerine yönelik stratejik ürünü Wise ise özellikle Hollanda’da yaygın olarak kullanılıyor. OCLC, CloudLibrary’yi satın alarak e-kitap ödünç verme alanına girdi. Kuruluş, WorldCat veritabanı kalitesini artırmak için yapay zekayı kullanıyor ve diğer ürünlerinde de AI denemeleri yapıyor.
• Constellation Software: Satın alma yoluyla büyüyen ve kütüphane otomasyon işletmelerinin en büyük sahiplerinden biri haline gelen halka açık bir şirket. Aralık 2024’te SirsiDynix’i satın alması sektördeki önemli bir gelişmeydi. SirsiDynix, yeni mülkiyet altında bağımsız olarak faaliyet göstermeye devam edecek ve uzun vadeli ürün geliştirmelerine odaklanabilecek.

Açık Kaynak Ortamı ve Koha

Rapor, açık kaynaklı kütüphane yazılımlarının sektördeki yerini de ele alıyor:

• ByWater Solutions ve Equinox Open Library Initiative, Koha ve Evergreen gibi açık kaynak ILS’ler için destek hizmetleri sağlayan önde gelen firmalardır.
• Rapor, ByWater Solutions’ın Koha için 1.653 kütüphane lokasyonuna ulaştığını ve Equinox’un ise 41 Koha kurulumunu desteklediğini belirtiyor. Her iki şirket de Aspen Discovery gibi diğer açık kaynak ürünleri de desteklemektedir.

Koha Kütüphane Otomasyon Sistemi ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı

Rapor, açık kaynaklı Koha sisteminin sektördeki yaygınlığına ve bu sistem için destek hizmetleri sağlayan firmalara değiniyor. Ancak, raporun tamamında, “Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı” veya herhangi bir Türk kütüphanesinin Koha veya başka bir kütüphane otomasyon sistemini kullandığına dair herhangi bir bilgi yer almamaktadır. Raporun ana odağı Kuzey Amerika pazarı olmakla birlikte, Axiell (Avrupa), Systematic (Danimarka), Civica (Asya, Avustralya, Avrupa) ve Naseej (Orta Doğu) gibi uluslararası oyunculara da yer verilmiş, ancak Türkiye ile ilgili özel bir veri sunulmamıştır.

Uzmanlaşmış ve Niş Oyuncular

Rapor, belirli ihtiyaçlara odaklanan daha küçük firmalara da yer veriyor:

• Soutron Global: Özel kütüphaneler ve arşivler için çözümler sunar ve yakın zamanda MINISIS’i satın almıştır.
• TIND: CERN’den ayrılan bir ekip tarafından kurulan, açık kaynağa dayalı ticari ürünler (ILS, Dijital Arşiv, Araştırma Veri Yönetimi) sunan bir firmadır.
• Keystone Systems: Görme engellilere hizmet veren kuruluşlar için KLAS ILS’i sunarak önemli bir nişi doldurmaktadır.
• Biblionix: Daha küçük halk kütüphanelerine yönelik uygun fiyatlı, web tabanlı Apollo ILS ile dikkat çekmektedir.
• Mandarin Library Automation ve Media Flex gibi firmalar da daha küçük kütüphaneler ve okul kütüphaneleri için çözümler sunmaktadır.

Yapay Zekanın Geleceği

Rapor, yapay zekanın (AI) kütüphane teknolojilerine hızla entegre olmasının beklendiğini vurguluyor. Otomatik metadata oluşturma gibi potansiyeller çekici olsa da, araçların doğruluğunun sağlanması kritik önem taşıyor. Yapay zeka destekli işlevsel araçlar sunabilen teknik beceriye sahip kuruluşların sektörde rekabet avantajı elde etmesi bekleniyor. Ancak, bazı kütüphanelerin ve kullanıcıların daha geleneksel platformları tercih edebileceği de belirtiliyor.

Sonuç olarak, kütüphane teknolojileri sektörü konsolidasyonun devam ettiği, eski sistemlerden geçişlerin arttığı ve yapay zeka gibi yeni teknolojilerin entegrasyonunun hız kazandığı dinamik bir dönemden geçiyor. Rapor, sektördeki ana oyuncuların, niş sağlayıcıların ve açık kaynak çözümlerin güncel durumunu detaylı bir şekilde sunmaktadır.

Bu yazıda, 2025 Kütüphane Sistemleri Raporu’ndan bazı önemli başlıkları ele alınmıştır.

Kütüphanelerin teknolojiyi nasıl kullanabileceği ve hizmetlerini nasıl geliştirebileceği konusunda daha fazla bilgi edinmek isterseniz, orijinal rapora göz atmanızı öneririm

* Raporun tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.

*  Raporun Türkçe çevirisini indirmek için tıklayınız.

• Kütüphane teknolojisi sektörü hakkında daha fazla bilgi edinmek için American Libraries web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
• Kütüphanelerin geleceği hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.